Stal Damasceńska

Stal Damasceńska (Damascus Steel) stal posiadająca bardzo dobre własności mechaniczne, stosowana w średniowieczu do produkcji broni białej.

Nazwa pochodzi od Damaszku w Syrii, w którego okolicach istniały liczne warsztaty produkujące z tej stali miecze i szable o unikatowej w średniowieczu jakości.

Proces produkcji stali damasceńskiej był objęty tajemnicą i nigdy nie został opanowany w Europie.
Nie zachowały się do czasów współczesnych żadne wiarygodne opisy tego procesu.

Ta bardzo pracochłonna technika znana była już za czasów Cesarstwa Rzymskiego, jednak ze względu na koszt produkcji jest stosowana niemal wyłącznie w najdroższych nożach, często wykonywanych ręcznie przez najlepszych "knife-makerów", zwykle na indywidualne zamówienie.

Współczesne eksperymenty metalurgiczne, oparte na szczegółowych badaniach mikrostruktury tej stali, doprowadziły do opracowania procesu technologicznego, prowadzącego do uzyskania stopu o bardzo zbliżonych do oryginalnej stali damasceńskiej właściwościach.
Współczesna stal damasceńska jest wysokowęglową stalą, o nierównomiernej zawartości węgla. Dzięki temu, że występują w niej wyraźnie ciemniejsze pasma, poprzez odpowiednią obróbkę można uzyskać najrozmaitsze wzory na powierzchni produktów z niej wykonanych.

Jednak jak uzyskać te pasma?

Otóż okazuje się, że kluczowe są dwa czynniki: stężenie wanadu i molibdenu w stali, oraz odpowiednia obróbka cieplna.

Ciemniejsze pasma na powierzchni stali pochodzą od zgrupowań cementytu - Fe3C - układających się w pasma odległe od siebie o 30-70 mm. Powstają one przy zawartości węgla powyżej 1,4%, zawartości wanadu, co najmniej 40 ppm lub molibdenu rzędu 200 ppm. Istotne jest również stężenie fosforu.
Ponadto po wytopie stal musi stygnąć dosyć powoli, gdyż przy szybkim stygnięciu pasma nie tworzą się.

Dużych umiejętności wymaga też wykucie narzędzia ze wzorami, gdyż podgrzanie stali powyżej pewnej temperatury powoduje zanik pasm cementytu, a więc utratę walorów estetycznych.

Uwidocznienie pasm powstałych w metalu wymaga również starannej obróbki przy wykańczaniu - np. z wykorzystaniem kwasów do uwypuklenia różnic w zabarwieniu. Optymalna twardość dla tej stali mieści się w przedziale 62-71HRC.

Ze względu na koszty produkcji jest stosowana niemal wyłącznie w najdroższych nożyczkach klasy Premium, często wykonywanych ręcznie i na indywidualne zamówienie.

Obecnie stal damasceńska ma przede wszystkim wartość estetyczną, ale wykonana przez mistrza w niczym nie będzie ustępować, a nawet przewyższy współczesne stale produkowane metodą przemysłową.